วัฒนธรรมเปิดบ้านศิลปิน “แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์” ยกย่องเป็นบุคคลอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นที่ทรงคุณค่า

***เมื่อเวลา 17.00 น. วันที่ 7 ก.ค.2562 ที่บ้านสาวไหม เลขที่ 45/1 ม.11 ชุมชนศรีทรายมูล ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย คุณหญิงปัทมา ลีสวัสดิ์ตระกูล ประธานกรรมการกองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม เป็นประธานพิธีเปิดบ้านศิลปิน แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ อายุ 72 ปี ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน-ช่างฟ้อน) ปีพ.ศ.2559 เพื่อเผยแพร่ผลงานและภูมิปัญญาของศิลปินแห่งชาติ ซึ่งเป็นผู้มีผลงานดีเด่นด้านวัฒนธรรม ให้เป็นที่ประจักษ์อย่างกว้างขวางมากขึ้น เป็นต้นทุนทางวัฒนธรรมที่ทรงคุณค่า และเป็นแหล่งเรียนรู้เพื่อการศึกษาและเสริมสร้างทักษะให้แก่คนรุ่นหลังและผู้สนใจ พร้อมทั้งยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่นักท่องเที่ยวสามารถมาเยี่ยมชม มีนายอมร กิตติ กวางทอง วัฒนธรรมจังหวัดเชียงราย เป็นผู้กล่าวต้อนรับ น.ส.อัจฉราพร พงษ์ฉวี รองอธิบดีกรมส่งเสริมวัฒนธรรม เป็นผู้กล่าวรายงาน มีส่วนราชการ ศิลปินภูมิปัญญาวัฒนธรรมท้องถิ่น ผู้อยู่ในแวดวงวัฒนธรรม สถาบันการศึกษา และลูกศิษย์ มาร่วมงานจำนวนมาก

***ลำดับขั้นตอนพิธีการ เมื่อคุณหญิงปัทมาเดินทางมาถึง ขบวนช่างฟ้อนจากมหาวิทยาลัยวัยที่สาม เทศบาลนครเชียงราย รำฟ้อนเล็บต้อนรับ ประกอบการบรรเลงเพลงล้านนา โดยวงปี่พาทย์ล้านนาชุมชนศรีทรายมูล สมาคมกลองและศิลปะการแสดงล้านนา แสดงการตีกลองล้านนา ก้องฟ้าเภรี การแสดงดนตรีล้านนาจากโรงเรียนดนตรีไทยกาสะลองคำ นำโดยครูสุคำ แก้วศรี การแสดงบนเวทีต้อนรับเป็นการแสดงฟ้อนสาวไหมจากลูกศิษย์มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ประกอบการบรรเลงเพลงโดยวงปี่พาทย์ล้านนามหาวิทยาลัยพะเยาและมหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงราย หลังจากนั้นนายอมรกล่าวให้การต้อนรับ น.ส.อัจฉราพร กล่าวรายงาน คุณหญิงปัทมา กล่าวเปิดงานและมอบช่อดอกไม้แสดงความยินดี แม่ครูบัวเรียวกล่าวแสดงความขอบคุณ คณะทั้งหมดร่วมกันทำพิธีเปิดป้ายบ้านศิลปิน แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ และเยี่ยมชมผลงาน หลังจากนั้นเป็นการเลี้ยงอาหารเย็นแบบพื้นบ้านล้านนา อ.ฉลอง พินิจสุวรรณ เป่าขลุ่ยจีนร่ายลำนำยอเกียรติแม่ครูบัวเรียว และการแสดงล้านนา 3 ชุดการแสดง ได้แก่ การตีกลองสะบัดชัย จากชมรมรักษ์ศิลป์ล้านนา อ.เชียงแสน , ฟ้อนสร้อยแสงแดงและฟ้อนดาบฟ้อนเชิง จากมหาวิทยาลัยพะเยา

***แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ เกิดเมื่อวันที่ 22 กันยายน 2489 ที่จังหวัดเชียงราย เป็นบุตรของนายกุย และนางจันทร์ฟอง สุภาวสิทธิ์ สำเร็จการศึกษาชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 จากโรงเรียนบ้านหนองบัว ต.รอบเวียง อ.เมือง จ.เชียงราย และได้รับปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขานาฏศิลป์และการละคร จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย เมื่อ พ.ศ. 2547

***แม่ครูบัวเรียวเริ่มต้นเรียนการฟ้อนจากบิดาตั้งแต่อายุ 8 ขวบ ได้รับการถ่ายทอด ท่ารำต่างๆ รวมทั้งท่าฟ้อนสาวไหมซึ่งบิดาได้รับแรงบันดาลใจจากอากัปกิริยาการทอผ้าฝ้ายของคนสมัยโบราณ จนเป็นผู้มีความสามารถในการฟ้อนต่างๆ ได้อย่างงดงาม เมื่อได้นำออกแสดงก็มีการปรับปรุงท่าฟ้อนให้เหมาะสมมากขึ้นตามแบบหญิงสาวชาวล้านนา ต่อมาได้รับการถ่ายทอดท่ารำฟ้อนเล็บ ฟ้อนเทียน รำสีนวล ยวนรำพัด สร้อยแสงแดง ฟ้อนเงี้ยว ฯลฯ จากนายโม ใจสม อดีตนักดนตรีและนาฏศิลป์ชั้นครูของอำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ และช่วยปรับปรุงเพลงสาวไหมทางเชียงรายขึ้นต่อเนื่องจากของเดิมแปลงทำนองจากเพลงลาวสมเด็จ จนการฟ้อนสาวไหมกลายเป็นเอกลักษณ์การฟ้อนของชาวบ้านศรีทรายมูล และจังหวัดเชียงรายจนถึงปัจจุบัน

***ต่อมา นางพลอยศรี สรรพศรี อดีตนาฏกรในคุ้มเจ้าดารารัศมีและคุ้มเจ้าแก้วนวรัฐเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ได้นำท่าฟ้อนสาวไหมไปพัฒนาขึ้นเป็นสาวไหมอีกทางหนึ่ง ใช้ทำนองที่แตกต่างออกไป คือ เพลงปั่นฝ้าย บรรจุเป็นการฟ้อนแบบหนึ่งในวิทยาลัยนาฏศิลป์เชียงใหม่ ตั้งแต่ พ.ศ. 2510 เป็นต้นมา แม่ครูบัวเรียวได้นำฟ้อนสาวไหมและฟ้อนพื้นบ้านไปเผยแพร่ในพื้นที่ต่างๆ อย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะชมรมพื้นบ้านล้านนา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ซึ่งให้ความสำคัญทั้งการศึกษาวิจัยและการอนุรักษ์ลีลาการฟ้อนแบบดั้งเดิม แม่ครูบัวเรียวได้รื้อฟื้นความรู้ในการฟ้อนพื้นบ้านหลายอย่างขึ้นมาถ่ายทอดให้กับคนรุ่นใหม่ ปรับปรุงการฟ้อนสาวไหมขึ้นเพิ่มเติม เรียบเรียงกระบวนการฟ้อนเชิง ฟ้อนดาบ ฟ้อนเล็บเชียงราย ฟ้อนเทียน ประดิษฐ์ท่ารำวงล้านนา ฟ้อนแม่หญิงล้านนา เป็นต้น รวมทั้งทำหน้าที่สอน ประกอบพิธีไหว้ครู และสาธิตการฟ้อนพื้นเมืองต่างๆ ให้แก่กลุ่มสตรี และเยาวชนในจังหวัดเชียงรายและจังหวัดใกล้เคียงอยู่เสมอ

***แม่ครูบัวเรียวได้ทำหน้าที่เป็นวิทยาการถ่ายทอดความรู้ในสถาบันการศึกษาหลายแห่ง แม่ครูบัวเรียวจะฟ้อนสาวไหมทุกครั้งที่มีงานสำคัญๆ ของจังหวัดเชียงรายและจังหวัดใกล้เคียง กว่า 50 ปีของการทุ่มเทกำลังกาย กำลังใจ ในการอนุรักษ์และสืบสานศิลปะการแสดงพื้นบ้านล้านนา และเป็นแหล่งข้อมูลหลักทางนาฏศิลป์แก่นักวิชาการ สื่อมวลชน ประกอบกับความรู้ความสามารถ ผลงานที่โดดเด่น จึงมีสื่อเอกสาร ตำรา วิทยุโทรทัศน์ ตลอดจนสื่อออนไลน์นำไปเผยแพร่อย่างสม่ำเสมอ จนได้รับการยกย่องให้เป็น“แม่ครู”ของชาวล้านนา ปัจจุบันมีลูกศิษย์จากรุ่นสู่รุ่นนับร้อยรุ่น จำนวนหลายพันคนซึ่งกระจายอยู่ตามจังหวัดต่างๆและต่างประเทศ แม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (การแสดงพื้นบ้าน-ช่างฟ้อน) พุทธศักราช 2559

/// ศูนย์ข่าวเชียงรายทูเดย์

(ประวัติแม่ครูบัวเรียว รัตนมณีภรณ์ จากเว็บไซท์ ศิลปินแห่งชาติ กรมส่งเสริมวัฒนธรรม)